Historia rreth vdekjes së ish-kryeministrit komunist Mehmet

Ditari i Enverit për Mehmetin në vitin 1981.


Historia e fejesës.

Ngjarjet zhvillohen në shtatorin e vitit 1981. Mehmet Shehu kishte hyrë në shtëpinë e re dhe e kishte fejuar djalin e tij, Skënderin, me vajzën e Qazim Turdiut, i cili gjatë luftës kishte qenë me Ballin. Familjet e ish-diktatorit dhe ish-kryeministrit i kishin bërë pushimet veç e veç atë verë. Enver Hoxha sapo ishte kthyer nga Pogradeci dhe qysh të nesërmen e kthimit i bëjnë vizitë Mehmetit dhe Fiqretin. Kjo ishte edhe një vizitë urimi me rastin e fejesës së djalit të Mehmetit, Skënderit. Një mbrëmje, kur familja e diktatorit po darkonte, Iliri, djali i Enverit, u jep lajmin familjarëve të tjerë se Neli (Skënder Shehu) ishte fejuar. Atë e kishin njoftuar për këtë dhe e kishin ftuar bashkë me Teutën vetëm një orë më parë. Kjo ishte edhe vizita e parë që bënte e fejuara e Skënder Shehut, Silva Turdiu, në shtëpinë e Mehmetit”. Iliri u thotë se vajza quhej Silva dhe ishte e bija e Qazim Turdiut, pedagog matematike në Universitetin e Tiranës. Të nesërmen vendosën të shkonin për vizitë në shtëpinë e Mehmetit për t’i uruar fejesën e djalit. Kjo vizitë që është përshkruar me hollësi, botuar e ribotuar, shkoi normalisht dhe u thanë fjalë të mira për Qazim Turdiun, Enveri dhe Nexhmija uruan çiftin e ri si dhe Mehmetin e Fiqretin dhe madje u bënë edhe fotografi. Gjithçka rrodhi normalisht. Por të nesërmen Enver Hoxha do t’i kërkontye Mehmet Shehut ta prishte fejesën e djalit, sepse familja e të fejuarës së Skënderit kishte 6-7 të dënuar politikë dhe nëna e vajzës ishte nga familja e Pipajve, e Muzafer e Arshi Pipës. Mehmeti atë ditë ndodhej në Konferencën e Korçës, por Enveri e thërret të kthehet për ta sqaruar këtë çështje sa më parë. E dha porosinë që atë natë dhe të nesërmen Mehmeti kthehet në Tiranë. Të nesërmen ishte e diel dhe në shtëpinë e ish-diktatorit mbërrijnë për të sqaruar çështjen e fejesës Mehmeti bashkë me Fiqretin.


Ditari ...

Enver Hoxha, qysh të nesërmen e vizitës në shtëpinë e Mehmet Shehut dhe pasi e ka uruar atë për fejesën e djalit të tij, Skënderit, me Silva Turdiun, bëri një kthesë 180 gradë dhe e trajtoi ashpër aktin e Mehmet Shehut lidhur me fejesën e djalit të tij. Enveri, gjithë atë ditë dhe pas darke, siç ka treguar Nexhmije Hoxha, fliste për këtë ngjarje, duke reflektuar. Madje kishte thënë: “Mehmeti sot është në Konferencën e Korçës, por kjo çështje duhet sqaruar sa më parë… sa më parë duhet mbyllur!… Si duket, që atë natë Enveri dha porosi që Mehmeti të kthehej në Tiranë. Të nesërmen ishte e diel... Dhe në shtëpinë e Enver Hoxhës mbërrijnë për vizitë Mehmeti me Fiqretin. Kështu, gjatë kësaj kohe, Enveri bëri me Mehmetin tri takime në shtëpi dhe një në zyrë. Pra, gjithsej katër takime për çështjen e fejesës që u shndërrua në një tragjedi. Përmbajtjen e plotë të këtyre takimeve do ta lexoni në ditët në vijim në faqet e gazetës “Shekulli”, duke filluar nga sot. Shënimet lidhur me këto takime janë marrë nga shënimet e Enverit të regjistruara në diktafon, të cilat janë të zbardhura, të daktilografuara në 3 fletore me nga 200 e ca faqe.

Takimi i parë i Mehmet Shehut me Enver Hoxhën për çështjen e fejesës së djalit të Mehmetit, Skënderit, me vajzën e Qazim Turdiut, sipas shënimeve të Enver Hoxhës, të regjistruara në diktafon dhe mandej të zbardhura e të daktilografuara

Enver Hoxha e quan Mehmet Shehun fsheharak se përse nuk e ka pyetur për fejesën e djalit dhe i kërkon ta ndalojë këtë fejesë menjëherë. Mehmet Shehu merr të gjithë fajin vetë përsipër dhe thotë se do të mendohet si ta rregullojë këtë punë. Dy orët e debatit të Enverit për të bindur Mehmetin që të prishte fejesën e Skënderit me Silva Turdiun

Debati i Enver Hoxhës me Mehmet Shehun për prishjen e fejesës

Enver Hoxha: Si u lidh fejesa e djalit tënd, Skënderit, me vajzën e Qazim Turdiut?

Mehmet Shehu: Ky djalë ka pasur disa probleme që më kanë preokupuar, sepse po vonohej në krijimin e familjes së tij. Prandaj, kur erdhi një ditë e më tha se ka gjetur një vajzë me të cilën do që të fejohet, unë u gëzova shumë. E pyeta kush ishte dhe e kujt ishte. Më tha se ishte e Qazim Turdiut, që është profesor matematike në Universitetin e Tiranës. Djali më tha se ka ndonjë nga njerëzit e familjes me të kaluar a qëndrim jo të mirë, por ai i ka prerë marrëdhëniet me ta.

Enver Hoxha: Po ti, Mehmet, nuk pyete njeri për familjen me të cilën do të lidhej djali?

Mehmet Shehu: Po, pyeta Feçor Shehun. Ai më solli “curriculum vitae”. Më tha se vajza është e mirë, e ndershme, e zgjuar. Babai i saj, Qazim Turdiu, është njeri i nderuar, pedagog në Universitetin e Tiranës. Ka një vëlla të arratisur, por i ka prerë marrëdhëniet me të. Një vëlla tjetër, gjatë kohës së Luftës ka qenë për studime në Itali, pastaj, pas çlirimit, meqenëse nuk e kishte mbaruar shkollën, pushteti ynë e dërgoi në Jugosllavi për ta përfunduar dhe, kur ne u prishëm me Jugosllavinë, ai mbeti andej. Kështu, bashkë me Fiqretin gjykuam ta pranonim këtë fejesë, meqë “i ati vajzës nuk kishte ndonjë gjë negative, lidhje me të arratisurit nuk kishte, vetë vajza, gjithashtu, ishte e mirë, prandaj vendosëm dhe i thamë djalit që “ne jemi dakord të fejohesh me vajzën që ke zgjedhur”.

Enver Hoxha: Po përbërja e rrethit familjar të njerëzve të vajzës si është? Nuk të tha gjë Feçori? – e pyeti Enveri.

Mehmet Shehu: Jo, nuk më tha gjë, - u përgjigj Mehmeti.

Enver Hoxha: Atëherë po t’i tregoj unë,- i tha Enveri. Nëna e vajzës, me sa më kanë thënë, ka një vëlla të pushkatuar, që quhet... – dhe Enveri e lexoi në një copë letër që e mori nga tryeza e xhamtë – quhet Muzafer Pipa. Nëna e vajzës ka, gjithashtu, një vëlla tjetër të arratisur bashkë me të motrën. Një motër tjetër e nënës së vajzës ka qenë “metresa” e një tregtari të madh nga Durrësi. Por, mbi të gjitha, Arshi Pipa, një nga krerët e reaksionit, armik i betuar, që ndodhet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Nuk e ditke ti kush është Arshi Pipa?

Mehmet Shehu: Cilin Arshi Pipa? – pyeti Mehmeti si i befasuar.

Enver Hoxha: Pse më pyet? – i tha Enveri, - ti ke qenë ministër i Punëve të Brendshme dhe duhet ta dish mirë. Veç kësaj, neve na kanë ardhur vazhdimisht informata për të, se Arshi Pipa është një nga armiqtë më të egër e nga më agresivët.

Mehmet Shehu: Këto unë nuk i dija… - tha Mehmeti me gjysmë zëri, i zënë ngushtë – po, është e qartë tani, gabim të madh kam bërë, nuk u thellova më tej me Feçor Shehun. Për sa më tha, kur më solli informacionin, unë i bëra pyetjen: “Feçor, ti je shoku ynë, pa vure veten në këmbën time! Sikur të të ndodhte një ngjarje e tillë me djalin tënd, çfarë do të bëje?”. Dhe Feçori i kishte thënë: “Po të ishte për çupën, do ta merrja, për të tjerët do të vija të të pyesja ty”.

Enver Hoxha: Feçori do të të pyeste ty, - i tha Enveri, - po ti a nuk duhej të pyesje ndonjë shok tjetër? Natyrisht, në këtë situatë kë do të pyesje? Duhej, pra të vije të më pyesje mua, në radhë të parë. Pse nuk e bëre ti këtë? Familja me të cilën ti u lidhe kishte diçka të madhe politike në biografinë e saj. Le të supozojmë se rrethin familjar të nënës së vajzës ti nuk e njihje, por, të paktën, për përbërjen familjare të Qazim Turdiut, për aq sa të informoi Feçor Shehu, duhej të informoheshe mirë. Pse nuk e bëre këtë? Këtë ti nuk e bëre, se të pëlqeu mendja jote…Megjithëse re në dilemë, - vazhdoi Enveri, - ti nuk më pyete as mua, as ndonjë nga shokët. Dhe ka një shkak që nuk pyete. Nuk na pyete, sepse e vendose që fejesa të bëhej, edhe duke qenë i vetëdijshëm se ky akt ishte në kundërshtim me vijën e Partisë, pate frikë se nuk do të të pranohej kjo fejesë nga shokët dhe mendove më mirë ta bësh “fait accompli”, kështu, duan s’duan, do ta pranojnë… Por kjo vjen edhe nga diçka tjetër. E kupton, ti, Mehmet, ç’do të thotë fjala frëngjisht “cachottier”? Do të thotë fsheharak, pra, ai që fsheh veprimet përpara të tjerëve. Edhe ti, edhe Fiqreti, çështjet familjare e personale të kësaj natyre i fshihni, nuk jeni të hapët ashtu siç duhet të jeni me shokët më të ngushtë. Njeriu në asnjë mënyrë nuk ka arsye të njoftojë shokun për çdo gjë që bëhet në shtëpinë e tij. Por kur ka çështje të kësaj natyre, si kjo që të ndodhi ty, është e domosdoshme të bisedojë e të konsultohet me dikë, edhe me shokët, kurse ju, në fakt, nuk e bëtë këtë. As ti, as Fiqreti, të paktën, nuk na morët as në telefon të na njoftonit për këtë fejesë të djalit, që të gëzoheshim. Pse duhej të na e bënit të njohur fejesën nëpërmjet Ilirit dhe gruas së tij, duke i ftuar ata – dhe vetëm ata – në takimin tuaj të parë familjar me nusen e djalit? Ju edhe ata i vutë para një fakti të kryer.

Enver Hoxha: Mund të na sqarosh kush ia bëri djalit këtë fejesë? Mos e kanë futur të tjerët, për ta komprometuar? Dhe të vjen ty nusja e tij në shtëpi e ti bie në pozita të atilla, sa e gjykon me shumë lehtësi këtë fejesë, në një kohë që ti je aq i ashpër me të tjerët. Çfarë do të thonë kuadrot e Shkollës së Partisë për Fiqretin, që bëri skandal dhe organizoi mbledhje pas mbledhjeje për një nga pedagogët, sepse djali i tij u fejua a u martua me një vajzë që kishte “diçka“ në biografi dhe kjo “diçka”, sigurisht, ishte shumë larg nga biografia e të fejuarës së djalit të saj. Si mund të japë ajo mësim tani për luftën e klasave në Parti? Po ti, Mehmet, si do të guxosh të flasësh me shokët, me kuadrot, me komunistët, me masat për luftën e klasave?
Kjo që bëre ti, - vazhdon Enveri,- na dëmton edhe neve. Po të flasim tani ne për luftën e klasave, të tjerët do të thonë: “E po ç’na përrallisin edhe këta për luftën e klasave, nuk shikojnë ç’ka bërë Mehmet Shehu?”.
Kjo ngjarje ka marrë dhenë, fejesa e djalit tënd është biseda e ditës në gjithë Tiranën, në popull po i bëjnë biografinë vajzës dhe bëjnë pyetjen: “A i di këto të dhëna shoku Mehmet? Si ta ketë bërë një hap të tillë?!”.
Mehmeti, që dëgjonte në heshtje, i menduar dhe si i ngrirë, tha:

Mehmet Shehu: E bëra, e bëra këtë gjë! Unë e kam fajin, se djali më pyeti.

Enver Hoxha: Kështu si bën ti, - tha Enveri, - që e merr tërë fajin për vete, bën mirë, se je kryesori, po faj ka, gjithashtu, edhe Fiqreti, pastaj, edhe djali juaj nuk është pa përgjegjësi, që është marrë shumë nëpër gojë për lidhjet e tij me vajza imorale dhe ti, për ta shpëtuar nga këto lidhje, re nga shiu në breshër. Mirëpo çfarë do të bësh tani për ta ndrequr këtë gjendje të rëndë të krijuar? - e pyeti pastaj Enveri.

Mehmet Shehu: Do të mendohem, - tha Mehmeti, - dhe do ta rregulloj. Nuk ma ka fajin djali në këtë çështje, fajin e kam unë… unë! – përsëriti ai për të disatën herë.

Enver Hoxha: Kjo fejesë, Mehmet, duhet të prishet menjëherë. Për interesin e Partisë ne nuk mund të vemi t’i themi popullit se këtë gabim e ka bërë Mehmet Shehu, prandaj ne do të të mbrojmë ty, se kështu mbrojmë Partinë. Ne do të përpiqemi që ta kapërcejmë këtë vështirësi, që iu krijua Partisë nga kjo ngjarje jo e menduar thellë. Megjithatë, - vazhdoi Enveri, - ndërgjegjja ty do të të rëndojë, jo vetëm para Partisë, por edhe përpara djalit tënd, se i ke thënë vetë që mund të fejohet me atë vajzë. Partia do të të ndihmojë që ta kapërcesh këtë situatë, po më parë duhet të bësh përpjekje vetë për ta kapërcyer atë. Gabimi tani u bë dhe ti nuk duhet të dëshpërohesh. Unë e njoh karakterin tënd, ti je njeri i ekstremeve, ki kujdes se mos hidhesh në ekstremin tjetër! Pas afro dy orë debati, nga ana e Mehmetit për të bindur Enverin për rrethanat lehtësuese që e bënë ta pranonte këtë fejesë, kurse nga ana e Enverit që ta bindte Mehmetin se kjo fejesë duhej prishur, Enveri e mbylli bisedën, duke i thënë Mehmetit: “Mendohu, por s’ka rrugë tjetër”. Ata u ndanë në hollin para studios. Fiqreti mbajti këmbët dhe filloi t’i fliste Enverit, duke u munduar të justifikonte Skënderin për zgjedhjen që kishte bërë dhe, kur i tha “Skënderi është parimor, shoku Enver…”, Enveri, i acaruar, ia ktheu më zë të lartë: “Ç’parimor, moj shoqe!… Ai frekuenton lokale nate, shoqërohet me njerëz jo të mirë. Nuk i di ti këto?!”. Mehmeti dukej shumë i rënë, i mërzitur, i menduar dhe, duke zbritur shkallët ngadalë, ai tha: “Ja, edhe Ladi po më lë…”. Në një kohë kur sapo kishte mbaruar së ndërtuari vila e re e Mehmetit, ku të tre djemtë kishin apartamentet e tyre, Vladimiri, djali i madh i Mehmetit, po meremetonte një apartament të vjetër, ku do të kalonte me gruan e vet, vajzën dhe me fëmijën e dytë që priste. Të nesërmen, Mehmeti me Fiqretin kërkuan sërish të takohen me Enverin që i priti në shtëpi, pasdreke.